Zaterdag 28 februari – Het Tonle Sap meer

Vandaag het laatste restje van het programma, een tocht naar het Tonle Sap meer. Dit is het grootste meer van Zuidoost Azië. De bustocht naar de boot voerde al langs armoedige huisjes en hutjes, met de boot voeren we langs wat de armste mensen van het land zijn. Ze wonen op gammele bootjes of vlotten met een huisje erop. Er wordt door de EU veel geld in deze regio gepompt voor scholing e.d., maar het lijkt een druppel op een gloeiende plaat. Volgens de gids staat Cambodja op de tweede plaats van de meest corrupte landen ter wereld, steeds opnieuw zie je hier dan ook de voorbeelden van schrijnende corruptie en vriendjespolitiek. Natuurlijk mag je je ogen niet sluiten voor dergelijke ellende, maar leuk om te zien is het allemaal niet.
Daarna gingen we naar een project om jonge handwerklieden op te leiden dat wel heel succesvol is. Ooit ook met steun van de EU opgezet, kan het nu zichzelf bedruipen. Er werken meer dan 1000 mensen, een goede zaak. Na de lunch eindigde het officiële programma, vanmiddag en morgen zijn we vrij.

Vrijdag 27 februari – Een onvergetelijke dag in Angkor.

Ik zal het verslag van deze dag kort houden omdat woorden nauwelijks kunnen beschrijven wat voor moois, indrukwekkends en groots we vandaag allemaal hebben gezien. Angkor is tussen 900 en 1430 zeshonderd jaar de hoofdstad geweest van het Khmerrijk, dat op zijn hoogtepunt van macht het huidige Thailand, Cambodja, Laos en Zuid-Vietnam omvatte.
De restanten van deze stad die destijds 1 miljoen inwoners telde en wellicht de grootste stad ter wereld was beslaan nu 200 vierkante km. De houten huizen en paleizen zijn natuurlijk al lang vergaan, maar er staan nog onnoemelijk veel stenen tempelcomplexen overeind.
We begonnen met wat uiteindelijk de mooist bewerkte tempel bleek te zijn, de Banteay Srei of Vrouwencitadel. Het zeer gedetailleerde beeldhouwwerk was hier onwaarschijnlijk mooi.
De volgende stop was bij Ta Prohm. Dit is de tempel waar men een aantal bomen, die vroeger alle tempels overwoekerde, heeft laten staan. De wortels van deze bomen omarmen als het ware hele muren of tempeldelen, heel bijzonder.
Na de lunch stond een onderdeel van Angkor Thom (Bayon) op het programma met zijn vele gigantische grote glimlachende gezichten op de torens en schitterende bas-reliëfs.
En, als laatste het beroemde Angkor Wat. Dit is het grootste religieuze monument ter wereld en werd in de 12e eeuw gebouwd. De omvang is alleen al inderdaad indrukwekkend, maar alle bas-reliëfs zeker niet minder. Zo zijn er bijna 600 meter gangen geheel gevuld met gebeeldhouwde afbeeldingen die gezamenlijk een verhalen uitbeelden. Vijf hoge torens steken boven het complex uit, die we ook nog eens in het mooie licht van de ondergaande zon konden zien. Angkor Wat was een belevenis! Het was een lange dag met heel veel lopen en slenteren, want we waren hier bepaald niet de enige aanwezigen. Maar als je ziet wat hier aan hotels wordt gebouwd moeten we ons gelukkig prijzen er nog in relatieve rust geweest te zijn. Er komen nu nog geen miljoen toeristen per jaar, dat zal in de toekomst een veelvoud ervan worden want het is echt een onwaarschijnlijke belevenis om deze tempels in het echt te zien.

Donderdag 26 februari – Naar Siem Reap

We hadden vandaag onze laatste lange bustocht, we moesten 314 kilometer afleggen. Toen we na ruim een uur nog geen 25 kilometer van Phnom Penh verwijderd waren begonnen we een erg late aankomst te vrezen. Als de wegen zo dicht bij de hoofdstad al zo slecht zijn, wat moet de verdere trip dan wel niet worden. Nu, gelukkig viel dat alleszins mee. Het werd geleidelijk aan minder druk op de weg en de kwaliteit van de weg nam ook toe. De armoede op het platteland was niet onverwacht, maar hier en daar toch wel schrijnend.
Er waren twee gebeurtenissen tijdens de tocht die het vermelden waard zijn. Dat was onze eerste stop hij de spinnenmarkt, hier verkoopt men inderdaad (grote) gefrituurde spinnen. Ik kreeg er een aangeboden om te proeven. Cora riep dat doe je niet hoor, maar een gegeven paard (of spin) kan je niet in de bek kijken nietwaar, dus dan toch maar erin. Poot voor poot..
Het tweede leuke moment kwam tijdens een toiletstop bij een dorp van steenhouwers. Hier vielen we midden in de voorbereidingen van een huwelijk dat morgen plaats zal vinden. Het hele dorp was bijeen om allerlei lekkere dingen te koken. We kregen van alles toegestopt om te proeven. Dat kon ik niet laten, maar volgens Cora was dat oliedom en enig gelijk heeft ze wel. Een avondje duimen dat de kleine beestjes niet binnengekomen zijn. We zijn ook uitgenodigd om morgen bij het huwelijkfeest te zijn, maar dat gaat er niet van komen.
Uiteindelijk waren we op een heel Christelijke tijd (4 uur) in Siem Reap, waar we opnieuw een uitstekend hotel hebben. De plaats zelf is nogal toeristisch, maar dat is niet vreemd wanneer je bedenkt dat het de toegangspoort is tot Angkor Wat. We zijn heel benieuwd naar morgen, dan gaan we dit hoogtepunt van oudheidkundige geschiedenis bezoeken.

Woensdag 25 februari – Phnom Penh

Het eerste doel vandaag was het Koninklijk Paleis. Dit is niet zozeer een paleis maar een verzameling gebouwen, uiteenlopend van tempels en pagodes via ontvangsthallen en balletzalen tot het gebouw van de koning zelf. Wegens een verblijf in China was hij helaas niet in de gelegenheid om ons vandaag te ontvangen.
Het is een heel uitgebreid en mooi complex met werkelijk prachtige gebouwen, het lijkt veel op Thailand.
De zilveren pagode bijvoorbeeld heeft een vloer die geheel bestaat uit zilveren tegels. Vijftig duizend ton zilver zit daar in en de altaars zijn heel bijzonder. Een prachtige emerald Boeddha van zeker 50 centimeter hoog, moet je nagaan hoe groot deze edelsteen ooit geweest moet zijn. We hebben hier twee uur onze ogen uitgekeken, helaas mocht je op de mooie plekken binnen niet fotograferen.
Daarna stond het Nationaal Museum op het programma, vrijwel geheel gewijd aan historische beelden. Net als Vietnam is er door de oorlogen heel veel van het cultureel erfgoed verloren gegaan of in het buitenland terecht gekomen. Het mooiste wat er over is staat hier. Daarom was het extra leuk om deze beelden te zien, want velen zijn afkomstig uit Ankor Wat, waar we morgen naar toe gaan. Na de lunch naar het Genocide Museum, gewijd aan de periode van de Rode Kmer onder leiding van Pol Pot. Het museum is ingericht in de voormalige gevangenis S.21. Hier zijn in de vier jaar dat deze beesten aan de macht waren 20.000 mensen gevangen gezet, 7 hebben het overleefd omdat ze wisten te ontsnappen. Het is een uitermate amateuristisch geheel, maar je voelt de verschrikkingen terwijl je door de verschillende zalen loopt. De Rode Kmer was heel methodisch, van vele gevangen werd keurig een foto gemaakt die nu te zien zijn. Jongens, vrouwen, baby’s, van iedereen werd een “bekentenis” los gemarteld waarna het einde op een van de killing fields volgde. In de periode 1975-1979 werden 3,5 miljoen mensen vermoord door hun landgenoten, bijna de helft van de bevolking.. Daarna moesten we nog naar een lokale markt, maar de meesten hadden daar weinig aandacht voor. Het is onvoorstelbaar wat mensen elkaar kunnen aandoen.

Op de terugreis kwamen we op een kruispunt tien minuten lang volledig vast te staan, ondanks dat er 3 agenten probeerden het verkeer op gang te brengen. Dat komt door alle auto’s. In de hoofdstad van dit land is duidelijk dat de welvaart hier heel anders verdeeld is als in Vietnam. We zien hier heel veel meer auto’s, waarvan de dure vaak geen nummerbord hebben. Deze wagens zijn van de belangrijke families of personen en laten zo weten dat de politie zich vooral niet met hen moet bemoeien. Doen ze dat wel, dan is hij als hij geluk heeft alleen zijn baan kwijt. Veel dure winkels en restaurants waar de valuta gewoon de Amerikaanse dollar is. Er is een top 5 procent die alles in handen heeft, dan een 35 procent middenklasse en de rest heeft gewoon vrijwel niets. Corruptie is de name of the game!

Donderdag 24 februari – Naar Cambodja

Het eerste deel van de tocht verliep soepel, om 10 uur stonden we aan de grens. In tegenstelling tot de verwachtingen was het er erg rustig, dus dat wordt een makkie dachten we. Nu, mooi niet. De dienstdoende Vietnamees liet onze stapel paspoorten demonstratief op zijn balie liggen en liet iedere Vietnamees het land uit, maar ons niet. Nu waren we gewaarschuwd dat er misschien wat smeergeld nodig zou zijn om niet achteraan de verwachte lange rij aan te moeten sluiten, maar dit ging onze reisleider toch te ver. Hij wilde niet dat we zouden betalen, want eigenlijk schaamde hij zich diep voor dit soort corruptie in zijn land. Na 20 minuten hebben we het maar opgegeven, want onze paspoorten kwamen niet van hun plaats. Zodra de eerste dollars ingezameld werden, verdwenen de stapel paspoorten achter de balie en begon hij te stempelen. De hele grensovergang bleef een proces van een dollar hier en een dollar daar afdragen. Per saldo gaat het voor ons westerlingen om niets, maar het blijft een irritant gedoe. Per saldo hebben we er twee uur over gedaan om Vietnam uit en Cambodja in te komen. Toen bleek dat we pas in Phnom Penh zouden gaan lunchen, wellicht omdat er onderweg geen fatsoenlijk restaurant te vinden is. Gelukkig legden we dit stuk in 3 uur af, terwijl er normaal gesproken zeker vier uur voor staat. Wij hadden geluk bij de pont, we konden op de eerst aankomende boot mee.
Het platteland van Cambodja dat we tot nu toe hebben gezien is duidelijk armer dan Vietnam, op zich niet gek wanneer je bedenkt welke ellende zich hier de afgelopen decennia afgespeeld heeft. We zaten om 3 uur aan de lunch in een hele luxe wijk van de hoofdstad. De lunch was ook hier prima, een meevaller. Met verbazing hebben we in deze omgeving rondgekeken. Veel dure auto’s, mooie winkels, grootse gebouwen. Een select deel van de bevolking gaat het kennelijk zeer goed. Het merendeel waarschijnlijk heel wat minder, de gemiddelde Cambodjaan kan kennelijk nog geen brommertje betalen, want die zie je hier nog nauwelijks.
Morgen staan de hoogtepunten van de stad op het programma.

Maandag 23 februari – Naar de Mekong Delta

Het is 70 kilometer rijden naar deze rivier, dus bijtijds vertrekken. Geen probleem, de wekker staat inmiddels al vele dagen op 6 uur…. Bij de Mekong rivier aangekomen zien we hoe breed deze, meer dan 4000 kilometer lange rivier, hier is. Dat is bijna 3 kilometer. We varen onder leiding van een plaatselijke gids (Kim) met een wat gammel bootje naar een eiland dat in de rivier ligt, het Unicorn Island. Kim heeft vijf jaar in Moskou gestudeerd, spreekt 5 talen vloeiend en is docent op de universiteit geweest. Nu is ze hier gids. Je zou toch denken dat er met dit soort kennis meer gedaan kan worden. Maar wij boffen, want ze is echt goed.
We krijgen uitleg over de verschillende planten en fruitbomen die op het eiland groeien Oké, het is knap toeristisch maar niet onaardig en de lunch doet alles vergeten. Na de lunch varen we met een roeiboot door smalle kanalen die het eiland doorkruisen, heel apart!
Na nog wat verdere wandelingen komt er een einde aan dit bezoek, waarna we met de boot weer naar het vaste land gaan. Op de terugweg stoppen we in Chinatown, waar we het gemeenschapshuis en de Thien Hau pagode bezoeken. Opnieuw heel interessant en mooi.
Als laatste een borreltje gedronken op het afscheid van Trung, onze gids van de afgelopen twee weken. We hebben hem uitgebreid geprezen, want hij heeft ons een geweldige tijd bezorgd en hij is een heel bijzonder mens. We zullen hem zeer missen.
Morgen naar Cambodja, we zijn benieuwd!

Zondag 23 januari – Divers dagje

We begonnen de dag met een 60 km rit naar de tunnels van Co Chi. Doordat het zondag was schoten we in het verkeer aardig op. De tunnels van Co Chi bestaan uit een 250 kilometer lang netwerk van ondergrondse gangen, kamers en bunkers die door de Vietnamezen uitgegraven zijn om zich te beschermen tegen eerst de Fransen en later de Amerikanen. Er woonden tienduizenden mensen en soldaten die dagelijks gevechten met de Amerikanen leverden. Het is een van de meest gebombardeerde stukken van het land. Echt interessant om te zien hoe klein en smal de tunnels en de in en uitgangen ervan wel niet waren. Het is overigens wel een toeristentrekker van jewelste. Het wemelde er van de buitenlanders, tot aan Amerikaanse veteranen toe. Na de mooie (locatie) en lekkere lunch, terug naar Saigon waar we op ons verzoek het Oorlogsmuseum bezochten. Dat oorlog ellende is wordt daar nogmaals meer dan duidelijk, dat de Amerikanen in de ogen van de Vietnamezen de boosdoeners zijn ook.
Het volgende doel was de Notre Dame, de lokale kathedraal. Het is een grote kerk die propvol was, mensen stonden zelfs buiten voor de kerk te luisteren. Op zondag zijn er 6 missen, het katholicisme leeft hier kennelijk. Dan nog het postkantoor en als laatste een markt. Omdat we inmiddels wel wat markten gehad hebben, zijn we na tien minuten maar wat gaan drinken in een nabijgelegen tentje. Morgen varen op de Mekong.

Zaterdag 21 februari – Lange dag.

Om zes uur op, want ons wacht een lange dag. We hebben bijna 300 kilometer te rijden en er zijn bovendien een aantal stops ingepland. De eerste stop is bij een park met een waterval. Een heel populair park, want het is er druk, ook met Vietnamezen. Je kan er op een olifant rijden, maar dat hebben we al een aantal keren gedaan en je kan er op een struisvogel rijden. Dat nu, wilden we het dier niet aandoen! De volgende stop is bij, opnieuw, een etnische minderheid. En opnieuw zijn we blij dergelijke stammen eerder gezien te hebben, want erg interessant is het niet. Cora vindt het veel weg hebben van aapjes kijken en gaat van weeromstuit in een van de kraampjes wat kopen. Daar was de betreffende dame heel gelukkig mee, want het ontketende een run op haar spulletjes.
Daarna stopten we bij een koffie plantage om eens naar die planten te kijken. Vietnam is de tweede exporteur van koffie ter wereld, dat was nieuw voor mij. Een volgende stop was bij een heel kleine lokale koffiebranderij en thee fabriekje. Het was leuk om te zien hoe je met bijna geen hulpmiddelen toch een productieproces op kan starten. Hoeveel boterhammen (of beter kommen rijst) je ermee kan verdienen weet ik niet, maar veel zal het niet zijn. Na de, opnieuw, uitstekende lunch zijn we nog gestopt bij peperbomen. Ook leuk, eigenlijk is de peperplant zelf geen boom, maar een soort klimop die andere bomen of palen nodig heeft om in de hoogte te groeien. De laatste stop was bij een serie drijvende dorpen op een rivier. De bewoners brengen hun hele leven op het water door en leven van de visvangst. Duidelijk geen vetpot als je drijvende hutjes ziet. Twaalf uur na vertrek (8 uur) zijn we in ons hotel in Saigon. We zitten midden in de stad, het is hier een drukte van jewelste. Hanoi is erbij vergeleken rustig, en dat wil wat zeggen.

PS - Het lukt hier in Saigon niet om een foto mee te sturen. Het spijt me.

Vrijdag 29 februari – Nog een dag in Dalat.

Vanochtend zijn we eerst naar het oude, door de Fransen gebouwde, stationnetje gelopen. Daar hebben we een lokaal boemeltje genomen naar een voorstadje van Dalat, waar de Chua Linh Phuoc pagode staat. Hier bleek een groot feest aan de gang te zijn vanwege een x jarig bestaan of zo. Het was er dan ook erg druk, waarbij het opviel dat groepen mensen in de lucht staarden. Er werd kennelijk uitgekeken naar een teken van Boeddha dat in de wolken zou verschijnen. Af en toe ging er een opgewonden kreet door de massa, maar helemaal konden we dit proces ook weer niet doorgronden. De tempel en pagode behoorden tot de mooiste die we tot nu toe in Vietnam hebben gezien.
Daarna lunch en met de bus naar Lat, ook hier in de buurt. Hier leeft een van de vele etnische minderheden, zowaar de Lat genaamd. Eerlijk gezegd viel dit tegen. Er was geen speciale klederdracht, geen speciale bouwstijlen of wat dan ook bijzonders te zien. We zijn nu extra blij dat we de minderheden in Noordwest Vietnam apart bezocht hebben. Wat wel aardig was dat een oude man ons het een en ander over zijn volk vertelde en enige muziekinstrumenten demonstreerde. We mochten ook van de eigen gebrouwde rijstwijn proeven die hier in hele grote hoeveelheden tijdens feesten wordt genuttigd. Nu, geef mij maar een biertje!
De middag hadden we vrij. Wij zijn een wandeling van twee uur rond het meer gaan maken en vonden onszelf dan ook heel sportief!
Morgen naar Saigon, of eigenlijk moet je zeggen Ho Chi Min stad.

Donderdag 19 februari – Dalat

Vanochtend gingen we eerst langs het grootste Boeddhabeeld van het land, dat nog in Nha Trang op een heuvel ligt. Mooie tempels, een inderdaad groots beeld. Het geheel was de klim meer dan waard. Op weg naar boven stond een oud vrouwtje, dat voor elk van ons twee een grote klok een forse dreun gaf. Hij galmde zeker een minuut na. Mooi!
Daarna opnieuw de bergen in, nu naar Dalat. Deze plaats is het equivalent van Sa Pa in het noorden. Hier is het de vluchtplaats in de bergen om uit de zomerwarmte van Saigon te ontsnappen. De plaats zelf is veel groter en meer welvarend dan Sa Pa, waarschijnlijk omdat hier veel hoogwaardige landbouw is. Zelfs hele kassencomplexen vind je hier. Vanmiddag zijn we de stad in getrokken, daar zijn veel Franse gebouwen die goed bewaard zijn gebleven.
Morgen gaan we de omgeving verkennen.

Woensdag 18 februari – Hiep hiep hoera…..

Hiep hiep hoera want Cora is jarig. Vroeg jarig, want om 5 uur begon er naast ons hotel een stel luidspeakers te blèren, waarna slapen niet meer mogelijk was. Wat het onderwerp of doel van de preken waren konden wij niet vatten, maar ons hebben ze niet bekeerd!
Het was daarmee niet moeilijk vroeg het bed uit te komen, maar toen bleek de douche alleen net niet meer echt koud te zijn, feest! Na een chaotisch ontbijt, want de organisatie in dit hotel is bedroevend, op weg naar het volgende doel, Nha Trang. En toen, regende het de hele ochtend, voor de eerste keer regen op deze reis. Soms kun je maar beter niet jarig zijn.
Het tij keerde tijdens de fantastische lunch met het hele gezelschap, een waterig zonnetje brak door. De rest van de middag hebben we nog een mooie tempel uit 814 bezocht en de stad bekeken. Nha Trang is de meest bekende badplaats van het land en dat zie je goed. Opeens tientallen toeristen die over de ook hier eindeloos lange boulevard lopen, bars waar de prijs van een biertje drie maal hoger is als normaal, je kent het wel. Leuk om er geweest te zijn, maar meer niet.

Dinsdag 17 februari – Naar Quy Nhon

De eerstvolgende dagen zakken we via de kust af naar het zuiden, hetgeen nogal wat uren rijden betekent gezien de gemiddelde snelheid hier. Op zich is de omgeving mooi en interessant, prachtig groene rijstvelden en kleine authentieke dorpjes wisselen elkaar af. Echter, deze film werd vandaag 300 kilometer lang gedraaid en dan wen je erg toch snel aan.
Gelukkig hebben we Trung, onze gids. Niet alleen spreekt hij zoals eerder gezegd heel behoorlijk Nederlands, hij is verder een prima professional die alles goed regelt en overal oog voor heeft. Maar er is meer, hij heeft een geweldig gevoel voor humor en een zeer aanstekelijke lach. Regelmatig ligt de hele bus in een deuk. Dergelijke sessies breken de reis!
We kregen een lunchpakket mee, dat we aan het strand hebben opgegeten. Daarna de halve groep met opgestroopte broekspijpen pootje baden in zee. Geen gezicht!
We waren mooi op tijd in Quy Nhon, waar we direct een wandeling zijn gaan maken langs de boulevard. Niet zomaar een boulevard, hij is vele kilometers lang en zeer degelijk aangelegd. Hoe de beslissingen hier tot stand komen om zoiets te bouwen terwijl aan de andere kant van de boulevard de bouwvallen staan is onbegrijpelijk. Ik zou het geld aan andere projecten uitgegeven hebben, maar ja, ik word er dan ook niets wijzer van.
Tijdens het eten vanavond was er weer een leuk moment. Wijn staat in best wat restaurants op de kaart, maar wordt niet vaak gedronken omdat het relatief erg duur is. Hoe weinig bleek toen de hoofdober onze fles witte wijn ging openmaken. Hij werkte zich eerst in het zweet om de kurkentrekker de fles in te krijgen. Gelukt, nu de kurk eruit. Trekken, trekken, zwoegen. Geen beweging in te krijgen…. Niet vreemd, want het was een schroefdop.

Maandag 16 januari – Hoi An en omgeving.

We begonnen vandaag met de omgeving, een klein uurtje rijden naar My Son. In deze geheime heilige stad werden van 300 tot 1500 NC de keizers van het Chamrijk begraven. Niet zomaar natuurlijk, daar werden uitgebreide tempels voor gebouwd. Ooit telde dit complex meer dan 70 gebouwen, daar zijn er nog maar een paar min of meer van over. De tand des tijds heeft er in dit warme en vochtige klimaat al duchtig aan geknaagd, maar de echte boosdoeners zijn de Amerikanen geweest die deze omgeving destijds zeer zwaar hebben gebombardeerd. Als je de foto’s ziet van gebouwen die toen verwoest werden, krijg je tranen in je ogen. Maar, het overgeblevene is toch nog indrukwekkend. De eeuwen kijken op je neer!
’s Middags was vrij gepland, opdat iedereen Hoi An kon gaan ontdekken. Onze gids Trung bood aan een rondleiding te geven, waar wij met ongeveer de helft van de groep op ingegaan zijn. Het werd een interessante tocht door het stadje dat ooit de belangrijkste haven van midden Vietnam was. In die tijd zijn hier veel Chinezen en Japanners neergestreken die eigen wijken bouwden. Deze zijn heel goed bewaard gebleven, met veel tot 200 jaar oude gebouwen. Er heerst een heel vriendelijke en gemoedelijke sfeer, we hebben een aantal gebouwen van binnen bezocht, de tijd vloog om. Onderweg kwamen we langs een restaurantje dat er goed uitzag, bij nadere inspectie na afloop van de rondleiding bleek dat meer dan te kloppen. Morgen een lange reisdag.

Zondag 15 februari – Hoi An

Eigenlijk zouden we de eerste 40 km van de reis van vandaag per trein doen, maar onze gids kwam met een nogal vaag en onwaarschijnlijk verhaal waarom dat niet handig was en we beter met onze eigen bus zouden kunnen reizen. We hebben hem maar geloofd, per slot lopen de autoweg en de spoorweg vrijwel parallel en het scheelt veel tijd met instappen en uitstappen. Bovendien zijn alle treinen in deze tijd van het jaar overvol.
De reis voerde voornamelijk langs de kust, met regelmatig mooie uitzichten op baaien. Een hoogtepunt zou het passeren van de “Wolken-pas” zijn, van waar men naar twee kanten een prachtig uitzicht heeft. Helaas, de pas deed zijn naam eer aan, geen 25 meter zicht.
De volgende stop was bij het Bao Tang Cham Museum in Danang. In dit museum is al in 1905 door de Fransen een verzameling beelden bijeen gebracht, afkomstig uit de oude religieuze hoofdstad van het Cham rijk, My Son. Niet de mooiste beelden natuurlijk, daarvoor moet je in het Louvre zijn. Toch was het geheel erg interessant, mede omdat we morgen naar de restanten van die stad gaan kijken. De Hindoestaanse invloed op dit deel van Vietnam is onmiskenbaar.
Over het eten zou ik niet meer schrijven, maar de opmerking dat we als een van de gangen vandaag bij de lunch frites kregen waarbij de gids ook nog snel mayonaise regelde moet ik nog even kwijt. Want daar zaten 16 man frites met stokjes te eten!
Daarna via een zijdefabriek (hoort er ook bij) naar Hoi An gegaan, waar we nog een fietstocht in de omgeving hebben gemaakt. Dat was uitermate leuk, zo kom je op plaatsen waar je anders nooit komt. Het was ook bijzonder omdat vrijwel iedereen die we tegenkwamen ons uitbundig groette.

Zaterdag 14 februari – Hue

Na een overvloedig ontbijtbuffet gingen we een boottocht over de Parfumrivier maken. De naam stamt uit de tijd dat er overal langs de oevers bomen en struiken met heerlijk ruikende bloemen stonden. Dat is niet meer. Wat er wel was waren veel kleine bootjes waar hele gezinnen op leven, Als je dit ziet, dan is een Nederlandse woonboot er een luxe villa bij vergeleken. Je voelt je bijna schuldig na zo’n ontbijt. Het einde van de boottocht was bij de Thien Mupagode. Deze is prachtig op een heuvel gelegen en telt 7 verdiepingen. Zo’n groot aantal is voor Vietnam heel zeldzaam. Het is een bijzonder geheel en het herkenningspunt van Hue. Daarna naar de tombe van keizer Minh Mang, waar hij in 1841 is begraven. Het is een heel groot complex, omringt door een bijna 2 kilometer lange muur. Het bevat verschillende vijvers, 40 tempels en andere bouwwerken en niet te vergeten de grafheuvel zelf. Aan de grafheuvel is niet veel te zien, maar dat komt omdat de ingang geheim moest blijven. (niet gelukt natuurlijk, toch leeggeroofd zoals overal ter wereld).
Het sluitstuk van de dag was de Citadel van Hue. Deze Citadel is een 4 vierkante kilometer groot fort en heeft binnen haar muren de Keizerlijke Stad van waaruit de laatste Nguyen dynastie van 1804 tot 1945 regeerde. In den beginne werkte er tot 80.000 mensen aan dit bouwwerk, men raakte echter nooit volledig uitgebouwd. Op haar beurt heeft de Keizerlijke stad de Verboden Purperen Stad binnen haar poorten, waar de vele honderden vrouwen en concubines huisden en de keizer de enige man was die er toegang had. Ooit telde het complex 150 gebouwen, daar is bitter weinig van over. Ooit woede er een grote brand en tijdens zware gevechten tussen de Amerikanen en Vietnamezen werd er in 1968 veel verwoest. De kogel- en granaatinslagen zijn hier en daar nog goed te doen. Gelukkig zijn een aantal van de belangrijkste gebouwen inmiddels gerestaureerd en kan je een goede indruk krijgen hoe indrukwekkend dit ooit geweest moet zijn. Het was een lange, maar machtig mooie dag. Dat de temperatuur tot ruim boven de 30 graden steeg mocht de pret niet drukken.

Vrijdag 13 februari – Halong Bay en op naar Hue

Vanochtend gingen we eerst naar de Hang Dau Go grot. Deze is omstreeks 1900 door de Fransen bekend geworden en werd toen al een bezienswaardigheid. Het is een heel grote grot, 12.000 vierkante meter en op veel plaatsen erg hoog. We hebben in de loop der jaren heel wat grotten gezien, deze hoort zeker bij de top 10. Daarna tussen de eilanden door weer terug naar de haven, Inmiddels was de zon tevoorschijn gekomen en lagen de meesten op het zonnedek. Met weemoed namen we afscheid van onze boot een zijn vriendelijke bemanning. De middag is opgegaan aan het terugrijden naar het vliegveld en de vlucht naar Hue. Deze stad ligt in het midden van dit langgerekte land en is de hoofdstad geweest van de laatste Vietnamese keizerlijke dynastie die in 1945 ten einde kwam. De overblijfselen gaan we morgen bekijken.

Donderdag 12 februari – Naar Halong Bay

Vroeg op omdat het 150 kilometer rijden is naar de kust. Vroeg op voor 150 km? Ja, want onze gemiddelde snelheid op de wegen hier is 40 km/u. Halong Bay is een van de meest bekende locaties van Vietnam. In deze baai liggen een paar duizend eilandjes die veelal steil oprijzen vanuit zee. De baai staat twee maal op de Unesco Werelderfgoed lijst, dus we zijn benieuwd. Bij aankomst wacht ons een verrassing, want we hebben een super de luxe boot voor ons alleen. Geheel van mahonie hout, schitterende hutten, mooie lounge, echt prachtig. Een crew van 22 mensen, voor ons zestienen. En het eten….., maar daar zal ik over ophouden, want dat wordt eentonig.
We hebben ook een gigantisch zonnedek, alleen geen zon. Het is zelfs wat heiig hetgeen aan de ene kant jammer is want zo zie je maar een klein deel van alle eilanden waar we tussendoor varen. Aan de andere kant heeft het wel iets mystieks. Doordat de baai zo bekend is komen er zo’n anderhalf miljoen mensen per jaar, we varen hier dan ook bepaald niet alleen. Toch is dat niet echt storend, want het zijn vaak mooie schepen. De eerst dag zijn we naar de top van een eiland geklommen voor het uitzicht en zijn we met een roeiboot door een tunnel een “ hol” eiland binnen gevaren. We waren er lang de enige mensen, iedereen werd van weeromstuit muisstil. Het enige dat je hoorde waren de vogels.
Terug op de boot was de lounge omgetoverd in een elegante dinerruimte, genieten.

Woensdag 11 februari – Hanoi

Vandaag met de groep Hanoi in. Het eerste doel was het mausoleum van Ho Chi Min. Een groot imposant en eigenlijk gewoon lelijk gebouw, stijl Russisch communistisch. We hadden geluk, het schijnt er erg druk te kunnen zijn, maar we konden zo doorlopen. Wel, Ho ligt er prachtig bij, 24 uur per dag bewaakt door vier militairen. Als je weet wat deze man voor het land heeft betekend, hoef je geen communist te zijn om daar grote bewondering voor te hebben. Daarbij is hij altijd heel eenvoudig gebleven, weigerde in het grote paleis te gaan wonen van de ex Franse gouverneur, maar nam genoegen met een paar kleine kamertjes die Spartaans gemeubileerd waren. Ook die hebben we bekeken.
In zijn testament was opgenomen dat hij gecremeerd wilde worden, toch wat wrang dat je dan in zo’n mausoleum terecht komt.
Daarna een tempel en lunchen in hetzelfde fantastische restaurant waar we de eerste dag gegeten hadden, een feest. Vervolgens een tocht met de fietstaxi door Hanoi. Iedereen zijn eigen wagen, als een slang van 16 fietstaxi’s kronkelden we door de stad. Links en rechts ingehaald door alles en iedereen, zonder op of omkijken kruispunten over, een leuk avontuur.
Toen nog een lange wandeling door de stad met als afsluiting een drankje op het terras van een relatief hoog gebouw (4e verdieping). Dat was eigenlijk alles wat de groep van Hanoi te zien heeft gekregen, wij zijn erg blij hier een aantal extra dagen gehad te hebben.
Morgen gaan we naar de kust.

Dinsdag 10 februari – Hanoi

Opnieuw zijn we Hanoi ingetrokken om weer een ander deel te verkennen. Op de weg van het station naar het hotel kwamen we langs een plein met een tweetal kleurige draken,die wilden we o.a. proberen terug te vinden. Nu, dat lukte. Het bijzondere is dat deze draken geheel van bloemen zijn opgebouwd, echt heel mooi gedaan. Ze staan er ter ere van het Vietnamese Nieuwjaar. Na de lunch terug naar het hotel, want we moeten contact zien te leggen met de rest van de groep. Dat verliep heel voorspoedig, want ik liep op een gegeven moment de reisleider letterlijk tegen het lijf. Hij is een Vietnamees die heel redelijk nederlands spreekt, een van de slechts 7 in Vietnam. Toen bleek tijdens ons gesprek dat er niet een, maar twee groepen gearriveerd waren die elk een andere reis gingen maken. Onze groep bleek gelukkig maar 16 mensen te tellen, 8 echtparen. We hebben de eerste briefing en diner achter de rug. Zo op het eerste gezicht zijn het prettige en bereisde mensen. Ziet er goed uit!

Maandag 9 februari – Sa Pa en nachttrein naar Hanoi

Dat Sa Pa op 1600 meter ligt werd in de loop van de avond steeds duidelijker want het werd steeds kouder in de kamer. Van weeromstuit zijn we vroeg het bed ingedoken, maar, keihard als we zijn hebben we de elektrische deken niet aangezet! We waren dan ook vroeg wakker, dus snel een blik naar buiten om te zien hoe het met het weer was, helaas nog steeds dichte mist. Omdat het programma pas om 11.00 uur begon, hebben we ons weer snel omgedraaid. Vanmiddag stond een wandeling in een nabijgelegen vallei gepland, waar we toch maar aan begonnen zijn. En toen, boorde de zon zich eigenlijk alleen boven deze vallei een weg door de mist en klaarde het weer op. Toen bleek ook snel hoe mooi de omgeving was. We hebben enkele uren gelopen tussen de rijstvelden en kleine dorpjes. Vanaf het begin vergezeld door en viertal inheemse vrouwen die ons het hemd van het lijf vroegen. De oudste van het stel (55 jaar, zag er als 75 uit) liet mij geen moment uit het zicht. Stopte ik om iets te filmen, stond ze stil. Liep ik door, daar was ze weer. Een echte schaduw. Uiteraard was het doel van hun missie om ons wat souvenirs te verkopen, hetgeen we aan het einde dan ook hebben gedaan. Maar, ze moesten ervoor wel 1 ½ uur met ons optrekken. Het werd een hele leuke en mooie tocht, en dat terwijl we de dag eigenlijk al een beetje opgegeven hadden.
Daarna naar Lao Cai, een grote stad aan de grens met China, dat we aan de andere kant van de rivier konden zien liggen. Hier om 19.30 uur op de trein gestapt naar Hanoi, een tocht van 8 uur. En dan kom je daar om, inderdaad, om 03.30 uur aan…. We hadden een vier persoons couchette, die we met twee anderen moesten delen. De slaapbanken waren keihard, we dachten niet en oog dicht te doen, maar deden dat uiteindelijk wel. Gelukkig hadden we een hele vroege check in, zodat we in het hotel weer snel het bed zijn ingedoken. Het slechte nieuws was dat er op de balie een lijst met 31 namen lag van Nederlanders die vandaag hier aan zouden komen voor de rondreis. Een groep van 31 mensen,wat zal dat brengen????

Zondag 8 februari – Sa Pa

Dat we hier echt in een uithoek zitten bleek vanochtend toen er in het hotel geen (gewone zwarte) thee bij het ontbijt bleek te zijn. Toen we ernaar vroegen rende iemand snel het dorp in, maar na een kwartier bleek dat het ook in het dorp niet te vinden was. Waar dan ook ter wereld, altijd was er wel thee. Geen goed begin van de dag voor Cora, want die is daar zeer opgesteld.
Vandaag gingen we naar Sa Pa. Dat is een plaatsje hoog in de bergen, ooit door de Fransen gesticht om de warmte in Hanoi te ontlopen. Het eerste deel van de slechts 50 kilometer lange tocht verliep vlot, we zijn zelfs nog even in een dorpje gestopt om langs de lokale markt te lopen. Daarna ging het echter bergafwaarts, althans figuurlijk, want we moesten nog een bergpas van 1900 meter nemen. Het werd mistiger en mistiger, boven aangekomen kon je geen hand voor ogen meer zien. Onze chauffeur gooide op gezette tijdstippen bankbiljetten (van heel lage waarde) uit het raam van de auto. Dat was om geluk op te roepen, want er gingen regelmatig mensen dood op deze weg. Lekker gevoel, zeker zo midden in de mist. Daar kwam nog bij dat ze aan de andere kant van de pas vergeten waren de weg af te maken, want asfalt hebben de rest van de trip niet meer gezien. Gelukkig reed onze chauffeur heel voorzichtig – dat gold overigens uitsluitend voor hem - en zijn we veilig in Sa Pa aangekomen. Hier hebben we weer een leuk authentiek hotel. Vanmiddag stond een wandeling naar de top van een nabijgelegen berg op het programma, alwaar men een geweldig uitzicht zou hebben over de omliggende bergen, bossen en wadi’s. Maar in de dikke mist…. Na een uurtje tevergeefs op beter weer wachten zijn we iets anders gaan doen, het bezoeken van Cat Cat City. Dat is een Hmong (etnische minderheid) dorpje dat op enkele kilometers lopen van het hotel ligt. We hadden er enige twijfel bij, maar je gaat toch ook niet de hele middag op je kamer hangen nietwaar, dus op pad. Toen bleek alras dat de 2/3 kilometer stijl naar beneden de berg af liepen. We moesten toegang betalen om het dorp in te mogen, altijd een heel slecht teken en ja hoor, het dorpje stelde weinig of niets voor en bovendien vol met souvenirverkopers. Ja inderdaad, Sa Pa is het toeristische centrum van de bergen! En toen, liepen we tegen het culturele centrum aan, waar men lokale dansen ten tonele bracht. Uiteraard opnieuw tegen betaling. In het begin zag ik er niets in want er was verder geen enkele toeschouwer en wij gingen daar echt geen uur wachten of er nog anderen zouden komen, bovendien was het al laat. Toen wilde men wel tegen een kleine meerprijs voor ons alleen optreden. Nu hoef je daar hier niet zo van te schrikken, want per saldo was ik 5 euro kwijt waarvoor 15 mensen een half uur bezig waren. En leuk dat het was, en nog echt goed ook! Een geweldige meevaller. Dat we de klim naar boven slechts met moeite haalden, mocht daarna geen naam meer hebben.
Morgen weer een nieuw avontuur, met de nachttrein terug naar Hanoi. We zijn benieuwd!!

PS er zijn vandaag 3 blogs gepubliceerd, de afgelopen dagen hadden we geen bereik.

Zaterdag 7 februari – Van Dien Bien Phu naar Lai Chau

Vandaag voerde de reis door de bergen van Noord-Vietnam. Weliswaar was de af te leggen afstand niet zo lang, maar op vele plaatsen liet de weg te wensen over. Of meer dan dat. Maar dat mocht de pret absoluut niet drukken want het was een fantastisch leuke trip. De omgeving was mooi, de rijstvelden werden afgewisseld door bergen, rivieren en veel dorpjes. Het bijzondere van dit deel van het land is dat er veel uiteenlopende etnische minderheden wonen en dat kun je van dorp tot dorp zien! Ze zijn allemaal anders qua opzet en bouw, en vooral de klederdracht van de vrouwen loopt zeer uiteen. Overal vriendelijke mensen en zwaaiende kinderen. In dit gebied komen kennelijk weinig toeristen, wij hebben er onderweg geen gezien. We zijn voor de nacht neergestreken in Lai Chau, een plaatsje dat bijna op de grens met China ligt. Daarmee is alles wel zo ongeveer gezegd, want het is ongetwijfeld het minst aantrekkelijke dorp dat we vandaag zijn tegengekomen. Maar het hotel is uitstekend, hetgeen wel de reden zal zijn dat we hier zijn neergestreken.

Vrijdag 6 februari – Dien Bien Phu

Vanochtend konden we uitslapen, want we werden pas om 10 uur opgehaald. De eerste stop was… een restaurant voor de lunch. De lunch? Ja, want die was vandaag bij de reis inbegrepen en kon alleen maar nu want om 11.30 uur moesten we op het vliegveld zijn. Omdat we anderhalf uur geleden nog aan het ontbijt zaten hebben we van de 10 geplande gerechten er een drietal laten vervallen en de rest? Verdween als sneeuw voor de zon, het eten hier is echt fantastisch. Daarna vliegveld, vertrek vliegtuig stipt op tijd als ook de aankomst in Dien Bien Phu. Wellicht zullen niet alle lezers deze naam direct iets zeggen, maar het is de plaats waar de Fransen in 1954 door de Vietnamezen overtuigend werden verslagen. Het Franse vreemdelingen legioen had zich uitdagend genesteld in een laagvlakte, omringd door bergen. Een tactisch weinig slimme positie, die de Vietnamezen ‘uitnodigden’ ze aan te vallen. Het idee was dat de superieure Fransen de aanvallers wel even zouden vernietigen, De werkelijkheid was andersom, als ik een staaltje hoogmoed heb gezien is dit het wel.
We zijn op een aantal belangrijke plekken op het voormalige slagveld geweest en hebben het oorlogsmuseum gezien. Daarin was op basis van een grote computer aangestuurde maquette en een video film een chronologisch overzicht van de slag gemaakt. Heel goed gedaan en druk bezocht door Vietnamezen. In tegenstelling tot Hanoi ,waar het wemelt van de buitenlanders, hebben we er hier welgeteld 10 gezien. We zitten allemaal in hetzelfde hotel, waarschijnlijk het enige hotel van enige kwaliteit hier. Enige, want veel soeps is het niet, maar dat hoort er bij. De soep bij het diner was echter wel weer van geweldige kwaliteit, als ook de rest van het eten. En waar zat ik de gehele tijd tegenaan te kijken? Een foto van 3 bij vier meter van…… de keukenhof! En dat op de grens van Vietnam en Laos.
De foto van de dag is van Cuong, onze gids. Hij is 24 jaar, studeert economie en doet dit werk parttime sinds 3 maanden. Wat hem aan ervaring en kennis ontbreekt maakt hij meer dan goed door zijn enthousiasme, humor en ontwapendheid. Komt vast wel goed.
Morgen de bergen in.

Donderdag 5 februari – Hanoi

Om 9 uur op pad om, nu met onze gids, de stad verder te gaan verkennen. De gids heet Coung en is een leuke, aardige en nog jonge knul. Zijn Engels zou echter wat beter kunnen. Hij reist de rest van de week met ons mee.
De eerste stop was het volkenkundig museum. In vergelijking met westerse musea kwam het wat kinderlijk over, maar dat had ook zo zijn charme. Wel is het onwaarschijnlijk te zien dat ze hier maar liefst 53 etnische minderheden hebben, met elk vaak eigen gebruiken en klederdrachten. Het was een leuke voorbereiding, want vanaf morgen gaan we er daar een aantal van in werkelijkheid zien. Toen naar het centrum van de stad om een Chinese tempel (Den Ngoc Son = Jadeberg tempel) te bezoeken die op een eilandje in het Hoan Kiemmeer is gebouwd. Een van de meest heilige plekken hier. Vervolgens kregen we een lunch van vele gangen, elk even lekker. We hopen van harte dat het verhaal klopt dat je van dit soort eten niet aankomt, want anders…..
Daarna de Van Mieu of de Tempel van de Literatuur. Dit is waarschijnlijk het mooiste en in ieder geval het oudste gebouw van Hanoi. Hij is gesticht in 1070 en werd een paar jaar later tevens een opleidingsinstituut voor hoge bestuurders (mandarijnen). Een heel vroege universiteit dus, waar ruim 700 jaar onderwijs is gegeven. Het is inderdaad een zeer uitgestrekt geheel met vele interessante gebouwen. Wat de relatie met het geloof is komt niet helemaal uit de verf. Confucius wordt er vereerd, maar ook de oprichter van de tempel en een heel belangrijke leraar. Boedistische monniken lopen er rond, voorouders worden geëerd en er wordt veel gebeden. Verrassend veel door jongeren, maar zo vertelde de gids, dat is om geluk te hebben bij het afleggen van hun examens. Ze kunnen beter hard werken, zo vond de gids!
We hebben kaartjes gekocht voor een uitvoering van het al duizend jaar oude Roi Nuoc, het waterpoppentheater. Deze uitvoeringen zijn razend populair, zodat we alleen nog voor de voorstelling van 21.15 uur plaatsen konden krijgen. De spelers staan achter schermen tot hun middel in het water en bedienen met stokken en draden de poppen voor zich in het water. Ze worden terzijde gestaan door een uitgebreid orkest. Ondanks dat nog geen 10 procent van de aanwezigen Aziaat was en de tourist trap gedachte onvermijdelijk bovenkwam, was het een alleraardigste voorstelling.
Niet dat we de tourist trap ontliepen, want de taxi die ons terugbracht naar het hotel had op een niet te geloven manier met zijn meter geknoeid. Hij wees ruw geschat 5 maal meer aan dan wij volgens mij moesten betalen, dus heb ik hem dan ook maar 20% van het bedrag gegeven. Hij protesteerde luid, maar we stapten uit en hij is ons niet achterna gekomen. Zal ik dus nog wel te veel hebben betaald. Morgen gaan we weer vliegen, nu het binnenland in.

Woensdag 4 februari – Hanoi

Weliswaar liep de wekker om 5.30 af, maar daarna verliep de rest van de trip op rolletjes. Precies op tijd kwamen we in Vietnam aan, waar onze chauffeur voor de transfer naar het hotel stond te wachten. Op naar Hanoi. Nu, dit is een heel ander land als Maleisië. Er rijden relatief gezien maar weinig auto’s rond, echter het aantal brommers en scooters is letterlijk ontelbaar. Na ons in het hotel geïnstalleerd te hebben, zijn we de stad gaan verkennen. Tienduizenden scooters enz. hebben we gezien. Alles rijdt dwars door elkaar, golven tweewielers stromen door de straten, maar op de een of andere manier gaat het steeds goed. En echt van alles wordt op die apparaten vervoerd. Tweepersoons matrassen, honderd plateaus eieren, gigantische balen waaronder je de brommer nauwelijks terug kan vinden. Het zijn ware evenwichtskunstenaars, we keken onze ogen uit. De auto’s die er rijden toeteren onophoudelijk om scooters uit de weg te jagen, maar we hebben daardoor niemand ooit een millimeter van zijn koers zien afwijken. Wat de automobilist niet weerhoudt het bij de volgende opnieuw te proberen. De scooters doen overigens precies hetzelfde, een levendig geheel zo!.
Het is bijzonder druk in de stad, maar hier wordt door iedereen wat gedaan. De meest kleine obscure eetplekjes met een tafeltje en een paar krukjes langs de weg. Duizenden kleine winkeltjes, tientallen brommer- en fietstaxi’s. Al met al heel dynamisch en enerverend. We genoten ervan.
Vanavond gegeten met een vriendin van ons, Pui Yee Chan, die in Vietnam werkt. Het was al weer anderhalf jaar geleden dat we elkaar gezien hadden, het weerzien was geweldig. Pui Yee had een fantastisch restaurant uitgezocht, waar we meer dan voortreffelijk gegeten hebben. Daarna nog even haar mooie authentieke huis bewondert en een kopje koffie gedronken en weer naar het hotel. Een prachtdag!

3 februari – Kuala Lumpur verkennen.

Omdat we Kuala Lumpur op onze reizen nog niet hadden aangedaan, hebben we direct gebruik gemaakt van het feit dat we deze keer met Malaysia Airlines vlogen door er een stop-over te maken. Na een lange en goede (Cora) en goede (Hans) nacht waren we vanochtend zo fris als een hoentje naar het ontbijt getogen. Daarna onmiddellijk de stad in. Zoals gewoonlijk lopend, want dat is de beste manier om de atmosfeer echt op te snuiven. Ons eerste doel was het oude centrum, waar een aantal belangrijke gebouwen nog uit plusminus 1900 stammen en bewaard zijn gebleven. Dit deel heb ik ooit in mijn jeugd bezocht, maar alle eventuele herinneringen bleken door de omringende hoogbouw uitgewist te zijn. Kuala Lumpur is als zoveel steden door de hoogbouw veroverd. Een complete overwinning heeft die nog niet geboekt, maar dat ligt meer aan de economische malaise, dan aan iets anders. We zijn vele bouwlocaties tegengekomen waar de werkzaamheden gestopt bleken te zijn.
In de loop van de middag zijn we op de hop-on hop-off bus gestapt, die een tour van maar liefst 2 uur door de stad bleek te maken. Na onze eerste ”hop-on”, kwam er slechts een “ hop-off” en dat was toen we na ruim twee uur in de buurt van ons hotel kwamen. Het was mooi geweest, we hadden vandaag een uitgebreid overzicht van de stad gekregen. Bovendien wilde we voor de regen binnen zijn, die begon vandaag net als gisteren precies op 5 uur 's middags.
Wat vonden we van KL (zo noemt hier iedereen de stad)? Nu, niet onverdeeld positief. Van City planning hebben ze nog nooit gehoord, overal en nergens wordt gebouwd. Het gevolg is dat er niets echt “af” is en het geheel vooral wanorde uitstraalt. Mede daardoor vind je op veel plaatsen bergen afval/troep, geen verheffend geheel. Daarnaast heel veel mensen die langs de kant absoluut niets zitten te doen (net Java) en een onwaarschijnlijke puinhoop van honderdduizenden her en der geparkeerde auto’s. Natuurlijk, het is het Verre Oosten en er is maar één Singapore, maar dit is wat we er van vonden.
Morgen gaat het echte werk beginnen, op naar Vietnam!!